LAMMERT HUIZING UIT SELLINGERBEETSE
Inleiding
In mijn nieuwe woonplaats Lelystad ontmoette ik Roel en Miek Hartman, vrienden van mijn vrouw Ans. Miek moest nog geboren worden toen haar vader Lammert Huizing werd opgepakt wegens het verbergen van een Joodse familie. Hij stierf in Neuengamme. Miek heeft hem hier op aarde nooit ontmoet. Ze moest het doen met verhalen van haar moeder en met foto's. Kort geleden is er een gedenkteken voor Lammert opgericht.
In mijn site over Johannes gaat het veel over LO-mensen die druk in de weer waren om de hulp aan onderduikers te regelen. Echter geen verhalen over iemand die zelf Joodse onderduikers huisvestte. Daarom deze excurs.
Hier volgt eerst een verslag van de arrestatie van Lammert door Miek Hartman-Huizing, dat ze op mijn verzoek geschreven heeft.
Ik ben haar dankbaar dat ze deze droevige geschiedenis heeft willen vertellen. Droevig, maar toch ook vertroostend en bemoedigend als we letten op het geloof van Lammert en Grietje, en op hun vertrouwen op Gods vaste beloften.
Opdat we niet vergeten. En hun geloof navolgen.
Lammert en Grietje Huizing
Ze waren toen nog niet getrouwd
Wat een pracht stel!
Verhaal van Miek Hartman-Huizing over de arrestatie van haar vader
"Mijn vader en moeder zijn getrouwd op 29 okt. 1941.
Mijn vader is Lammert Huizing, geboren op 27 jan. 1916.
Mijn moeder is Grietje Haveman, geboren op 6 jan. 1919.
Op zondag 11 okt. 1942 kwamen 's avonds twee agenten naar hun boerderij achter in de Sellingerbeetse om te vragen of er een Joods gezin bij hen kon onderduiken. Hoewel ze al een onderduiker hadden, besloten ze biddend ook dit gezin onderdak te geven.
De volgende nacht kwamen ze al. De ene politie agent heette Witteveen. Hij was ook lid van de gereformeerde kerk in Sellingen. Zodoende kwamen ze bij mijn ouders nadat ze al een ander adres hadden geprobeerd. Het Joodse gezin bestond uit vijf personen: een vader en een moeder en drie dochters.
Het viel dus niet mee om dit geheim ook voor de buren te verbergen. Denk maar aan de grote was die er telkens aan de lijn te drogen hing en de hoeveelheid eten die er moest worden gekookt.
Mijn zus is geboren op 10 aug. 1943 en dat gaf veel afleiding. Ook kregen de Joden engelse les van ds W.Reinders uit Sellingen.
In de nacht van 16 op 17 juni 1944 schoot Dirk de Ruiter een vooraanstaande NSB'er dood toen ze hem op zijn schuiladres vonden. Dirk wist te vluchten en op 17 juni werd er een grote zoektocht naar hem gedaan en vooral bij de gereformeerden. Zodoende kwamen ze ook op onze boerderij.
Eerst vonden ze niets, maar toen ze later buiten kwamen ontdekte een NSB'er uit Sellingen, dat de raampartijen niet klopten: binnen waren er drie ramen, maar buiten zag je er vier. Ze kwamen terug en ontdekten toen het Joodse gezin achter een kast die doorgang gaf naar een slaapkamer. Vandaar ook de ontdekking doordat de raampartijen niet klopten.
Ze werden meegenomen en een broer van mijn vader moest mee naar het land om zijn broer aan te wijzen. Mijn vader was op het land aan het werk ver weg bij de boerderij vandaan.
Ook ontdekten de NSB'ers de Engelse studieboeken van ds. Reinders. Ook de dominee werd diezelfde dag opgepakt en eerst naar de gevangenis in Winschoten gebracht en later naar die van Groningen.
Ps. 121 gaf mijn vader aan mijn moeder mee als troost vanuit het concentratiekamp Vugt. De Joodse familie Sachs werd naar Westerbork gevoerd en later naar het concentratiekamp Auschwitz.
Mijn vader is op Dolle Dinsdag (5 sept. 1944) per spoor naar Duitsland gevoerd naar Oraniënburg (bij Berlijn). Ik werd op 7 sept. 1944 geboren. Mijn vader heeft dat dus waarschijnlijk nooit meer gehoord.
Op 16 okt. 1944 werd hij naar Neuengamme (bij Hamburg) gevoerd, een vreselijk concentratiekamp waar hij op 25 nov. 1944 overleed.
Neuengamme was een werkkamp waar de mensen op wrede manier moesten werken en zware ontberingen moesten doorstaan. ( Het is nu een museum; zeer indrukwekkend.)
Van het Joodse gezin keerde alleen Henriëtte terug na vele ontberingen. Ze ging weer wonen in haar ouderlijk huis in Vlagtwedde. We hebben nog steeds goede contacten met haar.
Na 63 jaar is er eindelijk een gedenkteken in Sellingen dat herinnert aan deze geschiedenis.
Het staat aan de ingang van het dorp tegen over de ds. Reindersweg en bij de ingang van de Sellingerbeetse. Eigenlijk is er geen mooiere plek denkbaar.
Op 10 dec. 2008 is het daar herplaatst. Eerst stond het bij het kamp de Beetse waar ook veel geleden is door Joden.
Gedicht van Miek Hartman-Huizing
In het najaar van 1999 bezochten Roel en Miek het concentratiekamp Neuengamma, waar Lammert stierf. Naar aanleiding van dat bezoek schreef ze het onderstaande ontroerende gedicht.
Goed dat ze deze vorm heeft gekozen en niet geprobeerd heeft te rijmen. Hier valt niets te rijmen. In Neuengamme zijn we voorbij aan alles wat met schoonheid te maken heeft.
NEUENGAMME - 55 JAAR NA DATO
Ik loop waar toen mijn vader liep
waar duizenden hun leven lieten
afgebeuld, geknecht, vermoord.
Daar was de oven,
daar de galg,
en daar het zand
om kogels op te vangen.
Hier werden ze gehangen,
vertrapt als vuil.
Een mens onwaardig.
Hier kwam hij aan, in wagons vol
opeen gepropt, minder dan vee,
ver van huis, vrouw en kind.
Zwoegen en geen eten,
nauwelijks kleren,
kaal geschoren.
Zelfs van zijn naam beroofd,
een nummer als herkenningsteken.
Hier loop ik nu en peil bij lange na
nog niet het leed
dat hier eens werd geleden...
Nu loop ik op dat zelfde
stukje grond
onder de zelfde hemel
te schreien om dat leed.
In vrijheid mag ik hier nu staan
waar eens hun as
als mest werd uitgestrooid.
En wij, wat doen we nu?
Doen we het beter?
Heer ontferm U.
Neuengamme, 25-11-1999
M. Hartman-Huizing
Onthulling monument ter nagedachtenis aan Lammert Huizing te Sellingen
Inleiding
Miek vertelde al over het gedenkteken: tegenover de ds. Reindersweg. Dominee Reinders was predikant te Sellingen (Gr.) van 1937-1945. Hij was actief voor de LO (landelijke hulp aan onderduikers), verspreidde illegale bladen en zette zich in voor hulp aan Joden. Hij is dus opgepakt naar aanleiding van de boeken die bij Lammert Huizing waren aangetroffen. Dominee W. Reinders overleed op 5 maart 1945 in Bergen-Belsen.
Het gedenkteken ter nagedachtenis aan Lammert Huizing
Het heeft heel wat voeten in de aarde gehad voor het zover was: de onthulling van een monument ter nagedachtenis aan Lammert Huizing. We willen u dit verhaal besparen. Uiteindelijk is het ervan gekomen.
Bij de onthulling waren de twee dochters van Lammert aanwezig met hun familie.
Bijzonder was ook de aanwezigheid van de Joodse onderduiker die het overleefde: Henriëtte Sachs, tegenwoordig Van Bekkum-Sachs met haar nakomelingen.
Hieronder volgen twee toespraken bij de onthulling van het monument.
De eerste is van Miek. Een sober verhaal met een indringende boodschap voor vandaag.
De tweede van haar zoon Bertjan. Hij hield een indrukwekkende toespraak. Ik zeg bewust: indrukwekkend. Vooral omdat hij zo duidelijk de motivatie van zijn opa en oma om Joden in huis te nemen voor het voetlicht brengt. En omdat hij vertelt dat de houding van zijn opa er wellicht mee aan heeft bijgedragen dat hij nu gereformeerd geschiedenisleraar is.
Nu volgt eerst de toespraak van Miek
Toespraak van Miek Hartman-Huizing bij de onthulling van het gedenkteken van Lammert Huizing
Geachte aanwezigen, vrienden en familie,
We staan hier vanmiddag samen een ogenblik stil.
Stil bij het verleden. Bij wat er ruim 60 jaar geleden gebeurde.
Onze gedachten gaan uit naar twee jonge mensen die onderdak boden aan een gezin in nood.
Ze wisten hoe groot het risico voor hen zelf was om dit gezin op te nemen.
Maar ze hebben in geloof en in vertrouwen op hun God dit kunnen doen.
Wij weten nu allen hoe het is geëindigd.
En wij als kinderen en kleinkinderen zijn dan ook dankbaar dat dit monument er nu is.
Ik zelf voel dit als een stukje erkenning voor wat onze ouders deden. Het is een herinnering aan onze vader en opa die we zelf niet hebben gekend maar wel vaak in onze gedachten is geweest en nog is.
Maar dit monument moet niet alleen een herinnering voor ons zijn maar ook voor allen die hier zullen komen.
Ik hoop dat het een teken mag zijn waarvan velen mogen leren wat naastenliefde is.
En dat men zo ervaart waar het op uit loopt als er haat en verraad wordt gezaaid.
Want steeds opnieuw steekt ook in ons land geweld en onderdrukking van minderheden of andersdenkenden de kop weer op.
Het is daarom bittere noodzaak dat monumenten als deze steen weer onder de aandacht van de mensen worden gebracht.
Zodat ze daar mogen staan als stille getuigen die veel te zeggen hebben!
Ik wil tot slot nog graag iedereen van harte bedanken die zich hebben ingezet om deze gedenkplaats tot stand te brengen.
Miek Hartman-Huizing
De tekst op het gedenkteken van Lammert Huizing
Toespraak onthulling monument opa Huizing door Bertjan Hartman
Beste familie/ Geachte aanwezigen,
Ik vind het een eer om hier vandaag als kleinzoon van Lammert Huizing een kort woord te mogen spreken in het kader van de onthulling van een monument voor hem.
Zoals sommigen van u weten ben ik in het dagelijks leven docent geschiedenis. In dit beroep probeer ik de kinderen het belang van historische kennis bij te brengen. Kennis van de geschiedenis biedt namelijk inzicht in wie wij zijn. Zowel op individueel als op collectief niveau. Onze identiteit wordt zogezegd vorm gegeven door het verleden.
Welnu, de jaren 1940-1945 hebben diep ingegrepen op onze nationale geschiedenis en bepalen dus voor een deel wie wij zijn vandaag. Dit wordt zichtbaar in de manier waarop we de bezettingsjaren in herinnering houden.
Elke stad en ieder dorp kent zijn eigen monumenten voor gevallenen tijdens de oorlog. En op 4 en 5 mei denken we in het bijzonder terug aan deze donkere jaren. Een ieder zal zo hierbij zijn eigen gedachten hebben.
Mijn gedachten gaan dan onder andere terug naar mijn opa en oma Huizing.
Hoe zij in deze moeilijke omstandigheden er voor kozen de Joodse familie Sachs onderdak te geven in hun boerderij in de Sellingerbeetse.
Hoe zij door een ramp getroffen werden toen Nederlandse agenten huiszoeking kwamen doen op zoek naar verzetsstrijder Dirk de Ruiter en de schuilplaats van de familie Sachs ontdekten.
Hoe opa vervolgens werd gearresteerd en op transport werd gezet naar kamp Vught.
En hoe hij uiteindelijk in het Duitse concentratiekamp Neuengamme op 28 jarige leeftijd is overleden.
Deze 'familiegeschiedenis' zorgde ervoor dat ik op jonge leeftijd geïnteresseerd raakte in het oorlogsverleden van Nederland.
En toen ik uiteindelijk geschiedenis ben gaan studeren was het dan ook niet verwonderlijk dat mijn afstudeerscriptie zou gaan over verzet en illegaliteit tijdens de bezetting. Tijdens dit onderzoek beschreef ik ook de discussie over de vraag naar 'goed' en 'fout' tijdens de oorlog.
Lou de Jong schetste een beeld van mensen en gebeurtenissen die afgezet konden worden tegen het perspectief van collaboratie en verzet.
Dit beeld werd in de jaren tachtig en negentig door nieuw onderzoek flink bijgesteld en genuanceerd. Mede door het boek Grijs Verleden waarin wordt betoogd dat het zwart-wit beeld dat De Jong geeft niet conform de werkelijkheid is.
Tot op de dag van vandaag duurt de discussie voort. Onlangs heeft de nieuwe directeur van het NIOD, Marjan Schwegman, een duit in het zakje gedaan. In een lezing onder de titel Waar zijn de Nederlandse verzetshelden? vraagt zij aandacht voor die mensen die tijdens de bezettingsjaren uitgesproken keuzes durfden te maken. Want zo vindt zij, mensen die in die jaren het voortouw namen zijn bijzonder en mogen aandacht krijgen.
We kennen wellicht nog wel de namen van Hannie Schaft of Johannes Post. Maar wie kent Henk Beernink of Hendrik Dienske? Schwegman pleit ervoor deze mensen opnieuw voor het voetlicht te halen. Niet op een hagiografische manier, maar door in te steken op het bijzondere van de keuzes die ze maakten.
In dit beeld past naar mijn mening heel goed de werkwijze van het Yad Vashem instituut in Jeruzalem.
Sinds 1953 erkent zij expliciet de bijzondere keuze om tijdens het nazi-regime op te komen voor de joden. Eind 2002 had dit instituut aan 20.000 mensen, onder wie 5000 Nederlanders een certificaat van erkenning uitgereikt.
Tot deze 5000 behoorden ook opa en oma Huizing. Hun persoonlijke oorlogsverhaal is inmiddels ook opgetekend in het boek Rechtvaardigen onder de volkeren. Nederlanders met een Yad Vashem onderscheiding voor hulp aan joden.
De motieven die mensen hanteerden om actief tegen het nationaal-socialisme te kiezen varieerden. De een handelde uit vaderlandsliefde en de ander vanuit Bijbelse principes.
Mijn opa, en ook mijn oma, maakten een duidelijke keuze vanuit Bijbels oogpunt: Omzien naar je naaste. Dit was geen gemakkelijke keuze, maar wel een hele bewuste. Ze wisten heel goed welke risico's er verbonden waren aan het onderdak geven aan joden. Toch deden ze het omdat ze geloofden dat God dit van hun vroeg.
Deze keuze leidde er uiteindelijk toe dat mijn opa omkwam in een Duits concentratiekamp. Maar ik weet zeker dat hij zich ook daar gedragen wist door het geloof in zijn hemelse Vader.
Bij zijn deportatie liet hij mijn oma de woorden van psalm 121 na. Vanwaar zal mijn hulp komen? Mijn hulp is van de Here die hemel en aarde gemaakt heeft.
Opa was er niet op uit zich een heldenstatus te verwerven. Evenmin als andere verzetsstrijders. Hij wilde gehoorzaam zijn aan Gods geboden en leven vanuit de Bijbel.
Op die manier wilde hij een voorbeeld zijn voor zijn omgeving. Laten zien wie hij was en waar hij voor stond. Op die manier is hij duidelijk aanwezig in mijn leven en een onderdeel van mijn identiteit. En misschien stiekem toch wel een held.
Dank u wel!
Bertjan Hartman
Een beter overzicht van het leven van Lammert Huizing en van zijn arrestatie en wat er verder gebeurde, kunnen we niet wensen. Mooi dat zijn kleinzoon dit mocht schrijven, zoveel jaren na zijn sterven.
Ik dank Bertjan dat ik zijn artikel op deze site mocht zetten.
Het is een waardig eerbetoon aan zijn opa en oma Huizing-Haveman.
IN MEMORIAM DS.REINDERS EN LAMMERT HUIZING IN VERZETSBLAD "DE ZWERVER" juli 1947
De kop van het verzetsblad De Zwerver
Het originele In Memoriam
over ds.Reinders en Lammert Huizing
uit het augustusnummer 1947.
Hieronder overgetypt.
In memoriam ds.W.Reinders en L.Huizing
De Zwerver aug 1947 pag. 41
0p 17 Juni 1944 werd het dorp Sellingen opgeschrikt door ongekende activiteit der plaatselijke "landwacht": huiszoekingen werden verricht (m.n. in Sellingerbeetse) en wegen afgezet. De oorzaak was te vinden in het feit, dat 's nachts tevoren een ondergedoken marechaussee uit Musselkanaal, D. de Ruiter, na vruchteloos pogen der zwarthemden hem te arresteren, het gelukte te ontsnappen, nadat hij de prov. W. A.-commandant had neergeschoten.
Daar vermoed werd, dat hij nu in Sellingerbeetse zou zijn ondergedoken, werd deze streek de 17e Juni geteisterd door nauwkeurige huiszoekingen. De Ruiter werd toen niet gevonden. maar helaas oogstten de mensenjagers "succes" bij de fam. L. Huizing waar de aldaar ondergedoken Israëlitische familie J. Sachs (vader, moeder en drie dochters) werd gearresteerd, ook Huizing werd in arrest gesteld. Bij verder onderzoek bleek, dat de fam. Sachs Engelse lessen ontving van Ds. W. Reinders te Sellingen en ook hij werd door deze daad schuldig bevonden en gevangen genomen.
Diezelfde dag werd in Sellingen door de landwacht een door hen aangehouden onderduiker n.l. De Roos uit Groningen koelbloedig neergeschoten. Alle arrestanten werden in de avond van die dag overgebracht naar Winschoten; vandaar via Vught naar Duitsland, waar zij op één na (n.l. Mej. H. Sachs) allen hun laatste rustplaats vonden.
Ds. W. Reinders werd geboren op 31 Juli 1895 en kwam in i937 als Geref. Pred. in Sellingen. Al spoedig na de capitulatie in Mei 1940 nam hij deel aan de ondergrondse actie van politiek- en school· verzet. Oprecht Christen als hij was, betekende dit werk voor hem een heilige roeping: schipperen, hoe ook of waar ook, was hem vreemd en zowel 's Zondags in de predikatie als in de week met persoonlijke omgang, was het steeds een vlammend protest, wat hij liet horen tegen al de pogingen van de vijand Gods Woord afbreuk te doen en het recht te verkrachten.
Toen kwam de tijd van Jodenvervolging, Arbeitseinsatz en Arbeidsdienst en ook hierin liet Ds. Reinders zich niet onbetuigd. Velen hebben in die tijd vooral geestelijke steun van hem ondervonden en werden gesterkt in hun daad van weigering. Ondergedokenen werden mee door zijn hulp van bonkaarten voorzien. Onder hen bevond zich de Israëlitische familie Sachs bij L. Huizing. En hier kweet Ds. Reinders zich bovenal van zijn taak als Evangelie-prediker, dit laatste noemde hij zijn mooiste en aangenaamste veertiendaagse taak. Daarnaast gaf hij dit gezin onderricht in de Engelse taal.
Toen kwam de slag op 17 Juni. Na enige tijd in Nederland gevangen gezeten te hebben (Winschoten, Groningen en Vught) volgde het transport naar Sachsenhausen-Oraniënburg en tenslotte naar Bergen Belsen bij Hamburg.
Dikwijls had Ds. Reinders de wens geuit nog eens het Evangelie te brengen in het zo diep gevallen Duitsland. Hoe geheel anders dan iemand had kunnen denken, ging deze heilige wens in vervulling, want Ds. Reinders bleef ook ondanks alle verdrukking, lijden en ontbering een oprecht vaandeldrager van zijn Koning. Na een paar dagen van hevige ziekte ten gevolge van vlektyphus, nam God hem op 5 Maart 1945 tot zich in Zijn Eeuwige Heerlijkheid.
Lammert Huizing werd geboren op 27 Jan. 1916 en was landbouwer te Sellingerbeetse. Nog maar kort na zijn huwelijk werd hij voor een uiterst zware geloofsbeproeving gesteld, toen op 13 Oct. 1942 het ondergedoken Israëlitische gezin J. Sachs bij hem onderdak kwam vragen. Zonder enige aarzeling echter stelden Huizing en zijn jong gezin zich in dienst van Koning Christus, in dienst van de Nederlandse zaak om daarmee te betuigen gewillig achter Christus, het kruis te willen opnemen.
Enige jaren gingen zo ongemerkt aan de buitenstaanders voorbij tot de noodlottige dag 17 Juni kwam en de fam. Sachs en L. Huizing werden gearresteerd. Met Ds. Reinders vertoefde Huizing achtereenvolgens in Winschoten, Groningen, Vught en Sachsenhausen (z.g. Heinkel-Hallen). Vandaar werd bij naar Hamburg overgeplaatst, waar hij op 25 November 1944 in het Lagercrematorium is overleden.
Ook hij stierf als soldaat in de Militia Christi en ging in in het Eeuwig Thuis. Sterke God de Here de achtergeblevenen; dat het hun tot rijke troost mag zijn te weten, dat zij zijn heengegaan in volle verzekerdheid des geloofs, daarvan blijk gevende toen, overgebracht van Winschoten naar Groningen, zij met volle overtuiging zongen:
Gij toch, Gij zijt hun roem, de kracht van hunne kracht;
Uw vrije gunst alleen wordt d'ere toegebracht;
Wij steken 't hoofd omhoog en zullen d'eerkroon dragen,
Door U, door U alleen, om 't eeuwig welbehagen;
Want God is ons ten schild in 't strijdperk van dit leven,
En onze Koning is van lsraëls God gegeven. (Ps. 89.8).
H.