KORTE BIOGRAFIE
Een van de weinige foto's van Johannes.
Wel een fraaie.
Typering
Mijn schild ende betrouwen,
zijt Gij, o God, mijn Heer.
Op U zo wil ik bouwen.
Verlaat mij nimmermeer.
Dat ik toch vroom mag blijven,
uw dienaar t'aller stond.
De tirannie verdrijven,
die mij mijn hert doorwondt.
Deze betekenis vind ik van toepassing op Johannes ter Horst. Zijn gerefomeerde geloof was richtinggevend voor zijn handelen als verzetsstrijder. Niet activistisch, maar onder de bescherming van God, zijn schild ende betrouwen. Niet in de zin: ik zal die moffen even mores leren, maar in de betekenis van: zich geroepen weten tot de strijd tegen een antichristelijke nazimacht.
Zijn weduwe vertelde me dat Johannes en zijn medestrijders altijd op de knieën gingen voor een gevaarlijke actie, zoals een overval. Ze baden dan of God hun actie wilde doen slagen en of ze het leven mochten behouden.
Alleen als hij een landverrader of jodenjager moest liquideren, kon hij niet bidden. Door zijn kogel kwam zo'n verrader dan voor de rechterstoel van God te staan. Hij zei dan: "Ik weet dat de Heilige Geest voor me bidt".
Kort overzicht van zijn leven
De hele website staat vol met verhalen over Johannes ter Horst. Nu volsta ik met een kort overzicht van zijn leven, zijn korte leven: hij werd maar 31 jaar. Maar hij heeft veel mogen betekenen. Heel veel.
Johannes ter Horst werd op 1 april 1913 geboren te Enschede aan de Kuipersdijk 152. Zijn vader was Jan Willem ter Horst, geboren 2 november 1873 en zijn moeder Grietje Bootsma, geboren 4 juli 1884. Hij groeide op in een gereformeerd gezin. Hij ontving een principieel bijbelse opvoeding. Zijn ouders stuurden hem naar de christelijke lagere school aan de Haaksbergerstraat 'De Bron'. Daar ontving hij mede zijn geestelijke vorming door onder andere de boeiende verhalen uit de bijbelse en vaderlandse geschiedenis.
Van mijn Enschedese studiemakker Hans Messelink ontving ik op 6 maart 2015 een mailtje met oa de volgende passage:
Bij een van die zoekpogingen kwam ik dus op de site van Johannes. Als oud- Enschedeër kende ik die naam. Zijn geschiedenis komt ook uitgebreid aan bod in het boek van Wiegman over Enschede. In hoofdstuk 01 op de site wordt een korte biografie geboden. Daar staat o.m.: 'Zijn ouders stuurden hem naar de christelijke lagere school aan de Haaksbergerstraat "De Bron". Van die informatie krijg je als oud leerling van De Bron en als vader van Arnoud, oud directeur van die school, een goed gevoel. Maar helaas klopt dat niet. De Bron is pas op 1 december 1929 als Derde School met de Bijbel in gebruik genomen met als hoofd de ook bij jou bekende heer Kottier. En toen was Johannes dus al 16 jaar. Hij heeft of op de Eerste School met de Bijbel aan de Schoolstraat gezeten of op de Tweede School aan de Visserijstraat.
Hans, dank voor deze correctie!
Na de lagere school volgde hij een bakkersopleiding.
Foto van Johannes als bakker, rechts op de foto.
De kleinere collega is Joop Jonge Poerink.
Zij werkten als collega's bij bakkerij Koehorst op de Berkenkamp te Enschede.
Ik kreeg de foto van zijn zoon Herman Jonge Poerink.
Ik ben er erg blij mee, want van Johannes heb ik weinig foto's.
Naarmate de Tweede Wereldoorlog vorderde en de onderdrukking door de bezetter toenam, kreeg ook het verzet steeds vastere vormen. Johannes was één van de verzetsstrijders. Hij verwierp hartgrondig het nazi-regiem. Hij beoordeelde het, zoals velen uit het gereformeerde kamp, als anti-christelijk. Zijn geloof in God was voor zijn verzetswerk de belangrijkste drijfveer. Met name de prediking van ds. H. Meulink (predikant te Enschede van 1919-1952) opende hem de ogen voor zijn vaderlandse plicht.
Door zijn leidinggevende capaciteiten groeide hij uit tot leider van de Twentse KP (Knokploeg).
Hij was betrokken bij het onderbrengen van (veel Joodse) onderduikers en geallieerde piloten, bij vele overvallen op distributiekantoren, bij sabotage-acties en bij het bevrijden van onder andere Frits de Zwerver, een van de leiders van het Verzet. Daarover vindt u op deze site een uitvoerig verslag.
Ondanks al de successen steeg de roem Johannes niet naar z'n hoofd. Toen z'n vader hem eens vroeg, wat hij zou gaan doen, als hij de oorlog zou overleven, antwoordde Johannes: "Maak u niet ongerust vader. Johannes is bakker en Johannes blijft bakker." Volgens z'n moeder was zo'n antwoord typerend voor hem.
Wordt wakker want de nood is groot
Johannes was een echte leider. Van hem ging iets uit. Tegenwoordig zeggen we: hij had charisma. Hij sloeg de trom: kom met me mee in de strijd tegen de vijand.
Het onderstaande gedicht Ik sla de trom..... is van de Nederlandse dichter Jan Greshof. Ik hoor hier als het ware Johannes aan het woord. Vanaf het begin van de oorlog ging hij voorop in de strijd. Letterlijk: Een voorbeeldig strijder.
Het gedicht komt uit het Geuzenliedboek dat onder andere in 1944 bij de Enschedese drukker Henk van de Steeg is gedrukt.
Ik sla de trom......
Ik sla de trom en dreun de droomers wakker.
Wie droomt verraadt zijn vrouw, zijn kind, zijn makker.
Geen eerlijk man kan zich gelukkig voelen
Als zijn gelijken, die het goed bedoelen
En nooit hun stuggen nek hebben gebogen.
Door liederlijke landsknechten bespoten,
Getrapt, geslagen worden totterdood.
Wordt wakker, want de nood is groot.
Ik sla de trom, het is geen tijd voor zingen,
Voor maanlicht, minnepijn en mooie dingen,
Als de gerechten, onze zielsgenooten
In donkre martelkampen weggesloten
Verteren zonder hoop op beter morgen,
Als dronken loeders godenzonen worgen,
Het beste volk geprangd wordt totterdood.
Wordt wakker, want de nood is groot.
Ik sla de trom, het voordeel van deze aarde
Verloor, voor wie een hart heeft, alle waarde.
Wie denkt aan ketenen en ballingsoorden
Veracht muziek en gruwt van groote woorden;
Zoolang de besten in hun cellen zuchten,
Dweept men niet met opalen avondluchten,
Het leven is verbitterd door den dood.
Wordt wakker, want de nood is groot.
Ik sla de trom, stroomt samen, wij zijn velen.
Mijnwerkers komt met bijlen en houweelen,
Gij boeren scherpt Uw zeisen en Uw grepen,
Matrozen neemt de haken van Uw schepen,
En jagers laadt met scherp Uw jachtgeweren,
Wij zijn de laatsten en wij moeten 't keeren.
Boven den knoet verkiezen wij den dood.
Wordt wakker, want de nood is groot.
Ik sla de trom, we zijn in 't nauw gedreven,
Wij die in vrede en vriendschap wilden leven,
Werden een zee van purperroode vlammen
Die zich een weg baant door betonnen dammen:
Bezielde mannen die voor vrijheid vechten
Zijn sterker dan een troep betaalde knechten.
Wij vreezen niets, den duivel noch den dood.
Wordt wakker, want de nood is groot.
Ik sla de trom; eens komt een eind aan 't lijden,
Na deze ellenden rijzen zachte tijden.
Dan bouwen we weer onze luchtkasteelen.
Dan mogen onze kinderen weer spelen,
Dan glijden weer op 't meer de blonde barken,
Dan vrijen weer de paren in de parken......
Het leven wint het eindlijk van den dood!
Maar wordt nu wakker, want de nood is groot.
Jan Greshoff
Huwelijk van Johannes met Minie Schreurs
Johannes kreeg verkering met de Enschedese Minie Schreurs uit de Lipperkerkstraat. Minie was heel muzikaal. Ze had een zangopleiding genoten bij Harry Mayer. Ze zong als sopraan in verschillende oratoria, zoals Die Schöpfung van Joseph Haydn.
Zij was actief als koerierster ten dienste van de illegaliteit. Zie verder over haar Hermina Schreurs
Wat deed een koerierster allemaal?
Bron: www.LO-LKP-docu.nl
Zij kenden elkaar al uit de kerk en ontmoetten elkaar vele keren op de vergaderingen, waar de acties werden voorbereid.
Een dag na de spoorwegaanslag op de trein tussen Goor en Delden en een dag na Dolle Dinsdag op woensdag de 6de september treedt hij met haar in het huwelijk. De huwelijksvoltrekking vindt plaats zonder daaraan ruchtbaarheid te geven. Dit in verband met de risico's dat de SD hem zal arresteren.
Ds.H.Vogel (1907-1965).
Hij trouwde Johannes.
De Wilhelminakerk te Enschede-Oost.
In de pastorie werd het huwelijk ingezegend.
Niemand mocht van deze trouwerij weten. Een nicht van Minie is Alie Nijhuis-Schreurs. Van haar komt het volgende verhaal.
Alie was tijdens de kerkdienst in het huis van Minie haar moeder aan de Lipperkerkstraat (dicht bij fam. Blokzijl). Iemand moest in huis zijn om de wacht te houden. Het bruidspaar had daar onderdak. De moeder van Minie was weduwe en woonde daar met haar 4 dochters. Voor de buitenwereld een 'kneuterige' vrouwenhuishouding. Een prima dekmantel.
Tijdens de 'kerkdienst' in de pastorie kwam 'blonde Piet' (Zie hoofdstuk 22) die wilde weten waar Johannes was. Dat mocht natuurlijk niet verteld. Hij vertikte het echter om weg te gaan en is toen achter het harmonium gaan zitten en heeft psalmen gezongen totdat Johannes terug was van de trouwplechtigheid.
Wat een prachtig detail. (Dank aan Alie en haar dochter Elsbeth).
Op 22 september 1944 werd Johannes gearresteerd door de Duitse bezetter en in de nacht van 23 op 24 september 1944 gefusilleerd op de heide bij Usselo aan de Haaksbergerstraat te Enschede. Zeventien dagen na zijn huwelijk met zijn Minie.
Het graf waarin Johannes en Minie verenigd werden na 47 jaar.
IN MEMORIAM DOOR ZIJN MEDESTRIJDER GERRIT BRETELER IN "DE ZWERVER" VAN JULI 1947
Hier volgt de uitgetypte tekst van het IN MEMORIAM van Gerrit Breteler.
Het verscheen in het weekblad van de LO-LKP De Zwerver van juli 1947.
Het onderstreept mijn typering van het verzetswerk van Johannes uit het beginhoofdstuk:
Verzetsstrijder bij de gratie Gods
Gerrit Breteler kent Johannes uit de kerk.
Hij zat met hem op de vereniging.
Hij kent hem van haver tot gort.
Prachtig vind ik zijn levensschets.
Het past heel goed in de biografie van Johannes.
AIs ik dit "In Memoriam'" over Johannes wil schrijven, dan zien twee ogen van achter brilleglazen mij aan. En ik zie in deze ogen een brandende vraag. Een vraag, die op een antwoord wacht; een zo dringende vraag. dat ik niet verder mag schrijven, voordat deze vraag beantwoord is. Wat wilt ge, zo vragen deze ogen, wilt ge dit "In Memoriam" vullen met het vermelden van daden van een mens? Of wilt ge in dit memoriam getuigen van de grote liefde van Jezus Christus, zoals die vervuld is in mijn leven? En ik weet ineens, dat ik met schrijven door mag gaan, omdat ik door die twee ogen gedwongen word de eerste vraag met NEEN te beantwoorden en de tweede met JA.
Johannes ..... .
In de kruisbanier, die hij door het leven heeft gedragen, stond geschreven: "Dienstknecht van Jezus Christus".
En hij heeft er in zijn leven twee dikke strepen onder gezet. De ene streep was zijn belijdenis, dat hij een groot zondaar was. In zonden ontvangen en geboren.
Hij beleed het en loochende het niet. Alleen kon hij geen stap verder gaan. Maar dat was tegelijkertijd zijn grootste kracht, omdat hij zijn hulp verwachtte van die ene Dienstknecht, zijn Heiland en zaligmaker, Jezus Christus.
En daarmee was ook de richting in zijn leven bepaald.
De richting en de taak.
De richting was: de kruisbanier dragen in de handen van zijn Heer.
De taak was: de opdracht van die Heer om zijn leven te stellen in dienst van Zijn Koninkrijk.
En van die opdracht getuigde zijn leven.
Als jongen reeds was bij lid van de knapenvereniging. Later ging hij over naar de jongelingsvereniging. In dit verenigingsleven was hij geen dooie diender.
Integendeel.
Hij was een levend lid. Wie hem gekend heeft in dit tijdsbestek, heeft kunnen waarnemen, dat hij al zijn krachten daaraan gaf. En ...... hij heeft het zelf later eens gezegd: met al de gebreken, die hem aankleefden. Weet je, hoe wij hem noemden? Dwarsdrijver.
De bijnaam heeft hij lang gehouden onder de toenmalige leden der J.V. Echter ...... hij werkte dan toch maar en elke opdracht in dit werk werd trouw volbracht. Omdat de liefde hem dreef.
Toen hij ouder werd gaf hij zijn krachten aan de politieke strijd in ons land. Is het wonder, dat op 10 Mei 1940 deze zelfde strijdlust zonder schokken en stoten overging naar het verzet tegen de onderdrukker? Hier werd niet gepraat. De opdracht van zijn Heer was niet ingetrokken. Veel van de toenmalige leiders op politiek en maatschappelijk gebied, ja zelfs in de Kerk, meenden van wel, Johannes niet.
En vanaf dat ogenblik begon één van de meest belangwekkende tijden in zijn leven.
Proberen om achter de frontlinie te komen, proberen om naar Engeland over te steken (mislukt), hulp aan Franse krijgsgevangenen, radiozender, jodenhulp, pilotenhulp, LO-werk, KP-werk en B.S.
Het eind is: arrestatie, zonder vorm van proces doodgeschoten. De OVERWINNING. De Overwinning? De Nederlaag!
Ja, naar menselijke maatstaf. Maar niet naar de Goddelijke.
Want….. wij zijn meer dan overwinnaars door Hem, die ons heeft liefgehad.
Wij vieren vandaag die aardse overwinning, die ons een rechtsorde bracht van corruptie, machtswillekeur en bovenal van verbreking van de éne rechtsorde van Jezus Christus.
Hij viert de eeuwige Overwinning van Jezus Christus over dood en zonde. Hij aanschouwt de meest volmaakte rechtsorde, die nooit meer gebroken wordt.
Johannes. Wij zijn nog altijd ten diepste bedroefd, maar ook dankbaar, dat God ons vrienden heeft doen zijn."
Enschede G.B. (Gerrit Breteler)
ONDERSCHEIDING
Na de oorlog ontving Johannes postuum het Verzetskruis 1940-1945 bij Koninklijk Besluit van 25 juli 1952 en van de Amerikaanse regering de Medal of Freedom te Utrecht op 12 maart 1947.
Het verzetsmonument in Markelo op de Markelose Berg.
Johannes ter Horst z'n naam staat op dit Overijssels Verzetsmonument 1940-1945.
een straatnaam in de wijk Veldkamp naar hem vernoemd:
de Johannes ter Horststraat.
Tot mijn verrassing hoorde ik dat in Almere
ook een straat naar Johannes ter Horst is genoemd.
Geweldig, Almere! Ter navolging.
Dit is in de Johannesterhorststraat in Almere
Verzetsheldenbuurt
Onthulling Bermmonument te Usselo op 2 oktober 2021
In hoofdstuk 25 vind je een verslag van de onthulling van een Bermmonument ter ere van Johannes ter Horst en Roelof Blokzijl. Ik was daarbij aanwezig. Na zoveel jaren toch nog een ontroerende plechtigheid.
De onthulling vond plaats door de 91-jarige Gerrit ter Horst (geen familie)
Hij was op 14 jarige getuige van de lichamen van Blokzijl en Ter Horst
Hij verrichtte de plechtige handeling samen met wethouder Jurgen van Houdt
Hier lees je de tekst van heel dichtbij
Op leven en dood
Een veelzeggende typering van Jordaan bij deze tekening.
Ik vind haar het meest van alle van toepassing op Johannes.
Sicherheitsdienst en Gestapo, woorden die Europa heeft leren haten, als zelden woorden gehaat werden. Ze waren in opzet bestemd om de Duitse staat te beschermen. Maar ze waren in wezen een kaste van moordenaars en sadisten.
Johannes heeft met volle inzet deel genomen aan de strijd tegen dit rotte gezwel in Europa. Een strijd die doden kostte, mensen lichamelijk vernietigde en geestelijk verminkte, een verschrikking, een nachtmerrie, een blik in de helse diepten van het menselijke kwaad. (Naar L.J. Jordaan)